Wywiad z Talgatem Batałowem w tulskim klasterze Oktawa przeprowadził Dmitrij Butkiewicz, krytyk sztuki ze stacji radiowej Kommersant FM.

Talgat Batalow- artysta, aktor, reżyser, gość Teatr.doc i Teatru Narodów, dwukrotnie nominowany do Złotej maski. Dziś ma 32 lata, urodził się w Taszkencie, w wieku 18 lat przyjechał na stałe do Moskwy.

– Trudno było wyjechać i zaaklimatyzować się w nowym mieście?

– Nie mogę powiedzieć, że miałem jakieś trudności z aklimatyzacją, w wieku 18 lat w ogóle nie ma z niczym problemów. Trudności były przy legalizacji pobytu w Rosji, związane z otrzymaniem obywatelstwa.

– O tym traktuje pana pierwszy spektakl Uzbek, w którym był pan zarówno aktorem jak i reżyserem. To prawdziwa historia?

– Tak, to prawdziwa historia. Półtoragodzinny spektakl Uzbek to autobiograficzny stand-up o tym, jak przeprowadzałem się z Uzbekistanu do Rosji – do Moskwy i starałem się o obywatelstwo. Kiedy przyjechałem do Rosji byłem w szoku jak traktują tu przyjezdnych i zdecydowałem, że muszę koniecznie opowiedzieć czym jest Uzbekistan i Taszkent. Postanowiłem zostać swego rodzaju pomostem między Rosją a Azją Środkową. Opowiedzieć o tym, że w czasach wojny w Uzbekistanie mieszkała Anna Achmatowa, że w Taszkencie została napisana piosenka Ciemna noc – to bardzo dużo faktów, które łączą nasze kraje. A wcześniej przecież żyliśmy w jednym kraju, ale całkowicie to wyparliśmy. Stworzyłem spektakl w humorystycznym stylu, jak George Carlin – rozrywka z przesłaniem. Tym też zajmowałem się w przeciągu prawie pięciu lat – tyle czasu grany był ten spektakl, objechałem z nim pół świata, od Berlina po Koreę.

– Czy w pana obecnych spektaklach wybrzmiewają głosy ojczyzny? Czy siedzi gdzieś jeszcze w panu mały taszkencki chłopczyk?

– Nie wydaje mi się, żeby ten chłopczyk gdzieś jeszcze we mnie był, myślę, że mam po prostu taki południowy temperament. Jednak w każdym spektaklu przemycam wzmianki o Taszkencie lub Uzbekistanie, to takie światełko, które przypomina o tym, skąd pochodzę. Przykładowo w spektaklu Lustro Carlosa Santosa w windzie znajduje się ogłoszenie napisane po rosyjsku, angielsku i uzbecku. Obecnie przygotowuję sztukę pod tytułem Aldar Olżasa Żanajdarowa, która opowiada o kazachskim superbohaterze, obrońcy praw, który broni migrantów w Rosji. W tym spektaklu w dużej mierze będą występować nie aktorzy, a ludzie, którzy również opuścili swoje ojczyzny. Będę w nim grać ja, a także moi przyjaciele związani z teatrem, ale nie będący aktorami – filmowcy, kompozytorzy i inni. Tylko trzech z dziewięciu uczestników będzie profesjonalnymi aktorami. W końcu roku 2019 odbędzie się premiera tej sztuki.

– Co przyciąga ludzi do teatru dokumentalnego i czemu rezygnują oni z klasycznych spektakli? Czy jest to zasadnicza pozycja?

– Niewielu reżyserów zajmuje się sztuką współczesną, ale na takie spektakle istnieje popyt wśród widzów. Nie mam nic przeciwko klasycznym sztukom, myślę nawet o takich, ale jakoś póki co mi z nimi nie po drodze. A atrakcyjność teatru dokumentalnego polega na tym, że to właśnie ty jesteś jego autorem: nie bierzesz sztuki i nie wymyślasz rozwiązań dla tekstu, ale naprawdę od zera tworzysz spektakl zbierając razem z zespołem materiał.

Teatr dokumentalny jest ciekawy właśnie dzięki procesowi tworzenia. Dwóch w twoim domu to jeden ze spektakli, który w 2013 roku był nominowany do nagrody Złota maska. Spektakl dokumentalny często spotyka się ze sprzeciwem rzeczywistości, szczególnie wtedy, gdy wydarzenia, o których mowa miały miejsce stosunkowo niedawno. Ludzie, których losy opisywane są w sztuce, nie zawsze będą się zgadzali z tym, jak zostali zagrani. Ale na to się nic nie poradzi. Staram się stosować do norm etycznych i moralnych, jednak jeśli wiem, że jakaś historia może być istotna dla spektaklu, ale pojawiają się głosy, mówiące o tym, aby jej nie rozwijać, to ja mimo wszystko staram się ją umieścić w spektaklu.

– W jednym z wywiadów mówił pan, że fascynuje pana teatr w niezwyczajnych miejscach. Dlaczego w niezwyczajnych? Nie podoba się panu klasyczna scena?

– Mnie całkowicie odpowiada klasyczna scena, ona raczej nie odpowiada współczesnemu widzowi. Jest chyba popyt na teatr innego połączenia. Ludzie chcą uczestniczyć w spektaklu. W mojej karierze miałem kilka takich eksperymentów. Byłem kuratorem programu na festiwalu Terytorium. Żywe przestrzenie i wymyśliłem pokaz teatralny w miejscach użytkowych, takich jak sklepy, kluby fitness, hotele, tam, gdzie widz nie wyobraża sobie, aby mógł zaistnieć teatr.

Miejscem przedstawienia był Rynek Danilowski, Hotel artystyczny na ulicy Twerskiej, klub fitness i market Leroy Merlin. W przypadku tego ostatniego po wyjściu klientów do sklepu przyszli widzowie i obejrzeli spektakl serbskiego reżysera wg opowiadań Cypkina. Na Rynku Danilowskim w trakcie największego ruchu została wystawiona opera. W hotelu został pokazany spektakl o podróży po świadomości pisarza.

– Wspomniał pan kiedyś, że jeden ze spektakli został zdjęty z repertuaru za używanie niecenzuralnych słów.

– Tak, to był spektakl Roślinożercy. Niestety, nie można było zamienić tych słów, bo wtedy straciłby cały sens. Przedstawienie było zagrane tylko cztery razy. Swoją drogą, zostało ono sfinansowane z budżetu państwa, na jego stworzenie zostało przeznaczone 4 mln rubli.

– Jest pan jednym z niewielu reżyserów, którzy pracują w trasie…

– Bardzo chciałem zwiedzić Rosję, dowiedzieć się, czym żyje kraj, popracować z innymi artystami. W ciągu pięciu lat zjeździłem Rosję od Rostowa po Sachalin.

– A czym różnią się artyści z innych regionów kraju od tych moskiewskich? Trzeba czasem dostosowywać do nich spektakle?

– Moskwa jest bardziej snobistyczna, naoglądała się więcej i ma większe wymagania wobec spektaklu. W innych miastach ludzie po prostu lubią teatr i do niego chodzą. W ogóle w każdym mieście są pewne niuanse, niektóre zjawiska społeczne z opóźnieniem dochodzą do drugiego końca kraju, przez to czasem tematy poruszane w spektaklach mogą być dla widza niezrozumiałe. Wielu reżyserów przyjeżdża do teatrów regionalnych po prostu zarobić, niezbyt się przy tym wysilając. A ja przez cztery miesiące robię poważne próby, przełamuję coś w tym standardowym wyobrażeniu na temat tych prób. Ale w efekcie aktorzy dziękują mi za pracę, a wystawiony spektakl cieszy się sukcesami długie lata.

Na zakończenie wywiadu Talgat zaznaczył, że za wyjątkiem Moskwy i Sankt Petersburga zauważył tendencję spadkową zainteresowania teatrem. Powiedział również, że nowe formy teatru mogą, a wręcz powinny to zmienić.

Autor: Julia Aleksandrowa

Tłumaczenie: Magdalena Diadenkova

Źródło: https://myslo.ru/news/culture/2019-09-29-rezhisser-talgat-batalov-o-dokumental-n...